कंपनी सेक्रेटरी (CS) कोर्स बद्दल संपूर्ण माहिती

CS Information in Marathi

आपल्या सर्वांना माहीत आहे की आजच्या आधुनिक युगात जगातील जवळजवळ सर्वच देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर औद्योगिकीकरण झाले आहे. या दृष्टीने, सर्व क्षेत्रांमध्ये नूतनीकरणामुळे अनेक बदल झाले आहेत, सार्वजनिक कंपन्यांच्या तुलनेत खाजगी कंपन्याचा आपल्याला बाजारात चांगलाच प्रभाव दिसून येतो.

अश्या औद्योगिक-संबंधित क्षेत्रातील कामांची सुरळीत अंमलबजावणी करण्यासाठी प्रशिक्षित आणि उच्च शिक्षित मानवी संसाधनांना खूप महत्त्व आहे. मानवी संसाधनांबद्दल बोलाल तर प्रत्येक प्रकारच्या कंपनीमध्ये दिवसभर विविध प्रकारची कामे पूर्ण करण्यासाठी पात्र आणि कुशल कर्मचाऱ्यांची गरज असते.

या बाबतीत, उच्च अधिकारी किंवा कंपन्यांच्या अध्यक्ष स्तरावरील लोकांना खाजगी सहकारी किंवा कंपनी सचिव सारख्या लोकांची देखील आवश्यकता असते. जर तुम्ही देखील या प्रकारच्या सचिव पदावर काम करण्याचा विचार करत असाल तर हा लेख तुमच्यासाठी खूप खास असणार आहे.

येथे आम्ही तुम्हाला कंपनी सेक्रेटरीशी संबंधित शिक्षण व्यवस्थेची संपूर्ण माहिती देणार आहोत, ज्यात तुम्हाला हे सर्व लोक कसे प्रशिक्षण घेतात हे कळेल. ज्यामुळे ते खासगी क्षेत्रात उच्च अधिकार्याचे सचिव म्हणून काम करण्यास सक्षम होतात, नंतर कोणत्याही मोठ्या औद्योगिक क्षेत्राचा भाग बनतात.

कंपनी सेक्रेटरी (CS) कोर्स बद्दल संपूर्ण माहिती – CS Information in Marathi

सी.एचा फुल फॉर्म काय आहे – CS Course Full Form

CS कोर्स चा फुल फॉर्म कंपनी सेक्रेटरी (Company Secretary) आहे.

हा कोर्स पूर्ण करणाऱ्या व्यक्तींना कोणत्याही कंपनीत उच्च अधिकाऱ्यांचे खासगी सहकारी म्हणून काम करण्याची संधी मिळते.

सी.एस (C.S) कोर्सचा स्वरूप – Structutre of CS course

सर्वप्रथम सी.एस(C.S) कोर्सचा स्वरूप आपण जाणून घेतला पाहिजे त्याविषयी संबंधित माहिती खाली दिलेली आहे.

1. हा शिक्षण कार्यक्रम टप्प्याटप्प्याने तयार केला जातो, ज्यामध्ये पहिल्या टप्प्याला फाउंडेशन प्रोग्राम म्हणतात. दुसऱ्या टप्प्याला कार्यकारी कार्यक्रम म्हणतात, या व्यतिरिक्त एक व्यावसायिक कार्यक्रम आहे जो या अभ्यासक्रमाचा अंतिम टप्पा आहे.
2. या अभ्यासक्रमाशी संबंधित अनेक संस्था किंवा महाविद्यालयांमध्ये वरील तीन टप्पे पूर्ण केल्यावर व्यवस्थापन प्रशिक्षण अयोगीत केले जाते,जे विद्यार्थ्यांना पूर्ण करावे लागते.
3. या अभ्यासक्रमाशी संबंधित प्रत्येक टप्प्याला प्रवेश घेण्यासाठी शैक्षणिक पात्रता वेगवेगळी आहे. त्याची विस्तारित माहिती या लिखत आपण पुढे पाहणार आहोत.
4. हा कोर्स इन्स्टिट्यूट ऑफ कंपनी सेक्रेटरीज ऑफ इंडिया (ICSI) अंतर्गत समाविष्ट आहे, जो संयुक्त भारताच्या कॉर्पोरेट सेक्टर मंत्रालयाच्या विभागाशी संलग्न एक मंडळ आहे.

सी.एस.कोर्सला प्रवेश घेण्यासठी पात्रता – Eligibility of CS Course

सी.एस कोर्सला प्रवेश घेण्यासाठी पात्रताचे काय निकष आहेत ते खाली दिलेले आहे.

1. या अभ्यासक्रमाला तुम्ही १२वी उत्तीर्ण किवा पदवीधर झाल्यावर पण प्रवेश घेऊ शकता.१२ वी तुम्ही कोणत्यापण शाखेतून उत्तीर्ण करा तुम्ही सी.एस कोर्सला प्रवेश घेऊ शकता.महणजे आर्ट, कॉमर्स,सायन्स कोणत्यापण शाखेचा विद्यार्थी सी.एस अभ्यासक्रमाला प्रवेश घेऊ शकतो.
2. १२ वर्ग उत्तीर्ण झाल्यावर आपल्याला या अभ्यासक्रमाचा पहिला टप्पा फॉउंडेशन कोर्स ला प्रवेश मिळतो. फॉउंडेशन प्रोग्राम यशस्वी रित्या पूर्ण केल्यावर विद्यार्त्याला पुढे एक्सएकेटीव्ह प्रोग्रामला प्रवेश मिळतो आणि एक्सएकेटीव्ह प्रोग्राम पूर्ण केल्यावर शेवटी प्रोफेशनल प्रोग्रामला प्रवेश मिळतो.
3. ग्रेजुएशन पूर्ण केल्या नंतर सुद्धा विद्यार्थी सी.एस कोर्सला प्रवेश घेऊ शकतो. तुम्ही पदवी शिक्षण कोणत्यापन शाखेतून पूर्ण करा तुम्ही सी.एस कोर्स साठी पात्र आहात. फक्त जे विद्यार्थी फाइन आर्ट या शाखेतून पदवी शिक्षण पूर्ण करतात त्यांना या कोर्सला प्रवेश नाही मिळू शकत.
4. पदवी शिक्षण पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांना सरळ एक्सएकेटीव्ह प्रोग्रामला प्रवेश दिला जातो त्यांना फॉउंडेशन प्रोग्रामला प्रवेश घेण्याची काही गरज नाही. सी.एस कोर्स पूर्ण कार्यासाठी पदवीधर विद्यार्त्याना फक्त एक्सएकेटीव्ह प्रोग्राम आणि प्रोफेशनल प्रोग्राम उत्तीर्ण करणे आवश्यक आहे. त्यांना फॉउंडेशन प्रोग्रामला प्रवेश घेण्याची गरजच नाही.
5. जे विद्यार्थी १२वी उत्तीर्ण केल्यावर सी.एस कोर्सला प्रवेश घेतात त्यांना फॉउंडेशन प्रोग्राम आणि एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम उत्तीर्ण केल्यावरच प्रोफेशनल प्रोग्रामला प्रवेश मिळतो.
6. जे विद्यार्थी पदवी शिक्षण पूर्ण केल्यावर सी.एस कोर्सला प्रवेश घेतात त्यांना एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम उत्तीर्ण केल्यावरच प्रोफेशनल प्रोग्रॅमला प्रवेश मिळतो.

सी.एस कोर्सची प्रवेश प्रक्रिया – Admission process for CS course

या अभ्यासक्रमाची प्रवेश प्रक्रिया समजून घेण्यात तुम्हाला थोडा गोंधळ झाला असेल, किंवा काही प्रमाणात तुम्हाला ते आत्तापर्यंत योग्यरित्या समजले नसेल, तर खाली दिलेल्या माहितीद्वारे तुम्ही ते योग्य प्रकारे समजून घेऊ शकता.

फाउंडेशन प्रोग्राम:

जर तुम्हाला फाउंडेशन प्रोग्रामसाठी प्रवेश घ्यायचा असेल, तर त्याची परीक्षा डिसेंबर महिन्यात घेतली जाते, त्यानंतर जर तुम्ही डिसेंबर परीक्षेसाठी प्रवेश घेतला तर त्याच वर्षी तुम्हाला मार्च महिन्यात प्रवेश निश्चित करावा लागेल.

या व्यतिरिक्त, जर तुम्हाला जून महिन्यात होणाऱ्या फाउंडेशन प्रोग्राम परीक्षेला उपस्थित राहायचे असेल, तर तुम्हाला गेल्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये प्रवेशाची खात्री करावी लागेल.

येथे एक गोष्ट स्पष्ट आहे की फाउंडेशन प्रोग्राम परीक्षा वर्षातून दोनदा घेतली जाते, फक्त या परीक्षांमध्ये बसण्यासाठी प्रवेशाची वेळ स्वतंत्रपणे दिली जाते.

अशाप्रकारे, तुम्हाला प्रवेशाशी संबंधित या महत्त्वाच्या वेळा योग्यरित्या समजून घेऊन तुमचा प्रवेश निश्चित करावा लागेल.

एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम

1. या शिक्षणात, एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम हा दुसरा टप्पा आहे, ज्याचा अभ्यासक्रम मॉड्यूलच्या स्वरूपात तयार केला गेला आहे, ज्यामध्ये एकूण दोन मॉड्यूल आहेत.
2. ज्या विद्यार्थ्यांना एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम प्रवेश घ्यायचा आहे त्यांच्यासाठी आम्ही प्रवेश प्रक्रियेची माहिती खालील दिली आहे.
3. जे विद्यार्थी मे महिन्यापर्यंत सीएस एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम प्रवेश निश्चित करतात, ते सर्व दोन मॉड्यूलपैकी कोणत्याही एकामध्ये डिसेंबर महिन्यात होणाऱ्या परीक्षेत बसू शकतात.
4. याशिवाय, जे विद्यार्थी नोव्हेंबर महिन्यापर्यंत एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम मध्ये प्रवेश निश्चित करतात, ते सर्व पुढील वर्षी जूनमध्ये होणाऱ्या एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम परीक्षेच्या कोणत्याही एका मॉड्यूलमध्ये उपस्थित राहू शकतात.
5. ज्या विद्यार्थ्यांना दोन्ही मॉड्यूलच्या परीक्षेला हजर राहावे लागते, ज्यांची परीक्षा डिसेंबर महिन्यात घेतली जाते, अशा परिस्थितीत अशा विद्यार्थ्यांना त्याच वर्षी फेब्रुवारी महिन्यापर्यंत एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम मध्ये प्रवेश निश्चित करावा लागतो.
6. याशिवाय, दोन्ही मॉड्यूल्सची परीक्षा जून महिन्यात देखील घेतली जाते, या प्रकरणात, जर तुम्हाला पुढील वर्षी जून महिन्यात दोन्ही मॉड्यूलच्या परीक्षेत उपस्थित राहायचे असेल तर ऑगस्ट महिन्यात सुरुवातीचे वर्ष, आपण एक्सएकटीव्ह प्रोग्राम मध्ये आपला प्रवेश सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे.

अशाप्रकारे, तुम्हाला प्रवेशासाठी निश्चित केलेली वेळ योग्यरित्या समजून घ्यावी लागेल, ज्यामध्ये दोन्ही मॉड्यूलच्या परीक्षा वर्षभर वेगवेगळ्या प्रकारे घेतल्या जातात.

अशाप्रकारे, तुम्हाला प्रवेशासाठी निश्चित केलेली वेळ नीट समजून घ्यावी लागेल, ज्यामध्ये दोन्ही मॉड्यूलच्या परीक्षा वर्षभर वेगवेगळ्या प्रकारे घेतल्या जातात.

प्रॉफेसीओनल प्रोग्राम

प्रॉफेसीओनल प्रोग्राम सी.एस कोर्सचा शेवटचा टप्पा आहे. या टप्प्यात एकूण ३ मोड्यूल आहेत. या प्रोग्रामला प्रवेश कसा देण्यात येतो याची माहिती खाली दिली आहे.

1. जर तुम्हाला व्यावसायिक कार्यक्रमाच्या सर्व मॉड्यूल्सच्या परीक्षेत उपस्थित राहायचे असेल तर तुम्हाला त्याच वर्षी फेब्रुवारी महिन्यापर्यंत तुमच्या प्रवेशाची पुष्टी करावी लागेल.
2. या व्यतिरिक्त, जर तुम्हाला पुढच्या वर्षी होणाऱ्या सर्व मॉड्यूल परीक्षांमध्ये उपस्थित राहायचे असेल, तर सुरुवातीच्या वर्षात, ऑगस्ट महिन्यापर्यंत, तुम्हाला व्यावसायिक कार्यक्रमासाठी तुमचे प्रवेश निश्चित करावे लागेल.
3. जर तुम्हाला कोणत्याही एका मॉड्यूलच्या परीक्षेत बसवायचे असेल तर डिसेंबर महिन्यात होणाऱ्या परीक्षेसाठी तुम्हाला त्याच वर्षी मे महिन्यापर्यंत तुमचे प्रवेश निश्चित करावे लागेल.
4. जर तुम्ही नोव्हेंबर महिन्यापर्यंत प्रवेशासाठी पात्र असाल आणि तुम्हाला कोणत्याही एका मॉड्यूलमध्ये उपस्थित राहायचे असेल, तर तुम्हाला नोव्हेंबर महिन्यापर्यंत व्यावसायिक कार्यक्रमासाठी तुमचे प्रवेश निश्चित करावे लागेल. ज्याची परीक्षा तुम्ही पुढच्या वर्षी जून महिन्यात देऊ शकता.

अशाप्रकारे, आपल्याला हा कोर्स टप्प्याटप्प्याने पूर्ण करावी लागेल, ज्यामध्ये आपल्याला वेळोवेळी परीक्षांमध्ये उपस्थित राहण्यासाठी जागरूक रहावे लागेल.

सी.एस कोर्सचा अभ्यासक्रम – CS course Syllabus

इथे तुम्हाला टप्प्या टप्प्या ने तिन्ही प्रोग्राम फाउंडेशन प्रोग्राम, एग्जीक्यूटिव प्रोग्राम आणि प्रोफेशनल प्रोग्राम यांचा अभ्यासक्रम बदल तुम्हाला माहिती खाली देण्यात येईल.

• फाउंडेशन प्रोग्राम:

फाउंडेशन कार्यक्रमात, तुम्हाला एकूण चार पेपर आधारित परीक्षेला हजर राहावे लागेल, उदा.;

1. बिजनेस एनवायरनमेंट एंड लॉ
2. बिजनेस मैनेजमेंट,इथिक्स एंड इंटरप्रेन्यूअरशीप
3. बिजनेस इकोनॉमिक्स
4. फंडामेंटल्स ऑफ एकाउंटिंग एंड ऑडीटिंग

• एग्जीक्यूटिव प्रोग्राम:

येथे अभ्यासक्रम दोन मॉड्यूलमध्ये विभागला गेला आहे, ज्यामध्ये तुम्हाला एकूण आठ पेपरच्या आधारे परीक्षा उत्तीर्ण करावी लागेल, खालीलप्रमाणे;

मॉड्यूल – १ (४ पेपर)

1. जुरीसप्रुडेन्स, इंटरप्रीटेशन एंड जनरल लॉ
2. कंपनी लॉ
3. सेटिंग अप ऑफ बिजनेस एन्टीटीज एंड क्लोजुअर
4. टैक्स लॉ

मॉड्यूल – २ (४ पेपर)

1. कॉर्पोरेट एंड मैनेजमेंट एकाउंटिंग
2. सिक्युरिटीज लॉ एंड कैपीटल मार्केट्स
3. इकोनॉमि, बिजनेस एंड कमर्शियल लॉ
4. फाइनेंशियल एंड स्ट्रैटेजिक मैनेजमेंट

• प्रोफेशनल प्रोग्राम:

व्यावसायिक कार्यक्रमात एकूण ३ मॉड्यूल आहेत, ज्यात ९ पेपर आधारित परीक्षा द्याव्या लागतात, उदा.;

मॉड्यूल – १

1. गवर्नेंस, रिस्क मैनेजमेंट, कॉम्पलायन्सेस एंड इथिक्स
2. एडवांस्ड टैक्स लॉ
3. ड्राफ्टिंग, प्लीजिंग एंड एपिअरंसेस

मॉड्यूल -2

1. सेक्रेटरीअल ऑडीट
2. कॉर्पोरेट रिस्ट्रक्चरिंग
3. रिजोल्युशन ऑफ कॉर्पोरेट डिस्पुट

मॉड्यूल – 3

1. कॉर्पोरेट फंडिंग एंड लिस्टिंग इन स्टॉक एक्सचेंज
2. मल्टीडिसीप्लीनरी केस स्टडीज

कोणताही एक विषय खाली दिलेल्या सर्व पर्यायांमधून निवडावा लागेल:

• इन्शुरन्स लॉ एंड प्रैक्टिस
• फोरेन्सिक ऑडीट
• बँकिंग लॉ एंड प्रैक्टिस
• डायरेक्ट टैक्स लॉ एंड प्रैक्टिस
• इंटेलेक्चूअल प्रोपर्टी राईटस – लॉ एंड प्रैक्टिस
• वैल्यूएशन एंड बिजनेस मोडेलिंग
• लेबर लॉ एंड प्रैक्टिस
• इनसोल्वन्सी लॉ एंड प्रैक्टिस

सी.एस अभ्यासक्रमाचा शुल्क

फाउंडेशन प्रोग्राम फी:

• प्रवेश शुल्क – 1200 रुपये
• शिक्षण शुल्क – 2400 रुपये
• परीक्षा शुल्क – 875 रुपये

अशा प्रकारे फाउंडेशन कार्यक्रमाची एकूण फी सुमारे 4500 रुपये आहे.

एग्जीक्यूटिव प्रोग्रामचे शुल्क:

• वाणिज्य पदवीधर विद्यार्थ्यांसाठी शुल्क – 9,000 रुपये
• नॉन-कॉमर्स पदवीधर विद्यार्थ्यांसाठी फी-10,000 रुपये
• सीएस फाउंडेशन प्रोग्राम उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांसाठी फी – 8,500 रुपये

प्रोफेशनल प्रोग्राम फी:

• नोंदणी शुल्क – 1,500 रुपये
• फाउंडेशन प्रोग्राममधून सूट घेण्यासाठी शुल्क – 500 रुपये
• प्रोफेशनल प्रोग्रामातून सूट घेण्यासाठी शुल्क आकारले – 500 रुपये
• शिक्षण शुल्क – 9,500 रुपये
• अशा प्रकारे प्रोफेशन प्रोग्रामची एकूण फी 1200 रुपये आहे.

सी.एस कोर्सचा कालावधी – Duration of CS course

खाली आम्ही या अभ्यासक्रमाचा कालावधी दिला आहे, ज्यात तीनही टप्प्यांच्या कालावधीची माहिती उपलब्ध आहे.

• फाउंडेशन प्रोग्राम – किमान एक वर्षाचा कालावधी
• कार्यकारी कार्यक्रम – 1 वर्ष
• व्यावसायिक कार्यक्रम – 1 वर्ष

अशाप्रकारे, आपण हा कोर्स सुमारे 3 वर्षात पूर्ण करू शकता, ज्यामध्ये आपण बहुतेक वेळा अपयशी ठरल्यास, कोर्सचा कालावधी वाढवला जाऊ शकतो.

सी.एस कोर्स पूर्ण करण्यासाठी महाविद्यालय/ इन्स्टिटयूट – Colleges and Institutes to complete CS course

देशभरात सी.एस कोर्स पूर्ण करण्यासाठी कोण कोणते महाविद्यालय/ इन्स्टिटयूट उपलब्ध आहेत त्यांची यादी खाली देली आहे.

1. नवकार इन्स्टिट्यूट – अहमदाबाद
2. आई.सी.एस.आई – दिल्ली
3. सिद्धार्थ अकादमी – ठाणे
4. फिनोवेटिव सोल्युशन – बोरिवली, मुंबई
5. ईलाईट आई.आई.टी – बंगलौर
6. ए.एस.डी अकादमी – पुणे
7. गुड शेफर्ड प्रोफेशनल अकादमी – पुणे
8. मास्टर माइंड अकादमी – दिल्ली
9. पायल कॉमर्स अकादमी – पुणे
10. राजमाता विजयाराजे सिंधिया कृषी विश्वविद्यालय – ग्वालियर
11. वात्सल्य इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स एंड टेक्नोलॉजी – नालगोंडा
12. सिक्युरिटी सेक्टर स्किल डेवलपमेंट कौन्सिल- गुडगाव
13. गुरुशिखर प्रोफेशनल स्टडीज प्रा.लि – जयपूर
14. क्रेस्ट एज्युस्कोर- नई दिल्ली, इत्यादी..

सी.एस कोर्स नंतर नौकरीच्या संधी आणि वेतन – Job opportunity of CS course and Salary

काही पदाची यादी आम्ही खाली देली आहे या पदांवर विविध कंपनी मध्ये तुम्ही सी. एस कोर्स पूर्ण केल्यावर काम करू शकता.

• लिगल एडवायजर
• कॉर्पोरेट प्लैनर
• एडमिनिस्ट्रेटिव असिस्टंट
• एडमिनिस्ट्रेटिव सेक्रेटरी
• कंपनी रजिस्ट्रार
• कॉर्पोरेट पॉलिसीमेकर
• कंपनी सेक्रेटरी
• असिस्टंट टू द बोर्ड ऑफ डायरेक्टर, इत्यादि..

वर नमूद केलेल्या पदांसाठी विविध प्रकारचे पगार दिले जातात, ज्यामध्ये फ्रेशर विद्यार्थ्यांना सुरुवातीला सुमारे 15 हजार ते महिन्याला 40 हजार प्रति महिना पर्यंत पगार दिला जातो.

ज्यात काही काळानंतर वाढ होते, तुम्हाला मिळणारा पगार काही प्रमाणात तुमच्या रोजगाराच्या शहरावर आणि कंपनीवर देखील अवलंबून असतो.

अशाप्रकारे, तुम्ही सीएस अभ्यासक्रमासंबंधी जवळजवळ सर्व महत्त्वाच्या समस्यांबद्दल वाचले आहे, आशा आहे की तुम्हाला ही माहिती आवडेल तसेच ती तुमच्यासाठी खूप फायदेशीर ठरेल. आमच्याशी संपर्कात राहिल्याबद्दल धन्यवाद.

FAQ

प्र.१. कंपनी सेक्रेटरी कोर्समध्ये प्रवेश घेण्यासाठी किमान शिक्षण पात्रता किती आहे? (CS अभ्यासक्रमासाठी पात्रता)
उत्तर: सीएस अर्थात कंपनी सेक्रेटरी कोर्ससाठी, कोणत्याही शिक्षण शाकेतून 12 वी उत्तीर्ण करणे अनिवार्य आहे.

प्र.२. कंपनी सेक्रेटरी कोर्स पूर्ण करण्यासाठी मला किती कालावधी द्यावा लागेल?
उत्तर: जर तुम्ही 12 वी उत्तीर्ण झाल्यानंतर या अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेतला तर तुम्हाला या अभ्यासक्रमासाठी किमान 3 वर्षांचा कालावधी द्यावा लागेल, त्याचप्रमाणे जर तुम्ही पदवीनंतर या अभ्यासक्रमासाठी प्रवेश घेतला तर किमान 2 वर्षांशात हा अभ्यासक्रम पूर्ण करू शकता.

प्र.३. CS अभ्यासक्रमामध्ये फाउंडेशन प्रोग्रामचा कालावधी किती वर्षे आहे?
उत्तर: 1 वर्षांचे.